ستارگان دنباله دار

واژه انگلیسی comets (ستارگان دنباله دار) از اصطلاح یونانی stellae cometae به 

 معنی ستارگان گیسو دراز مشتق شده است  

 ستارگان د نبا له دار شا ید از جا لب توجه ترین ا جرام منظو مه شمسی باشند 

میا ن ظا هرشا ن با ا نچه به را ستی هستند تفاوت زیا دی وجود دارد... 

یک ستاره دنباله دار پر نور در ظاهر قرص نورانی بز رگ ماه ما نندی است که بیشتر اوقات به هنگام روز نیز دیده می شو د با د نباله ای به طول صدها میلیون کیلومتر و ما نند یک ستاره برگرد خورشید در بیضی کشیده ای می گردد اما در وا قع ستاره دنباله دار اجتماعی کروی شکل از تعداد  زیا دی سنگ است که چون به خورشید نزدیک می گردد گرم می شود و نور سا طع می کند و قسمتی از ان به غبار و گاز تبدیل می شود که ستا ره دنباله دار را ترک می گوید و دنباله را پدید   می ا ورد  هر بار که ستاره دنبا له داری از نزدیکی خورشید عبورکند  قسمتی از جرم ان به مصرف دنباله    می رسد که مانند دود در فضا بر باد می رود  پس از چند ده با یک صد بار گذ شتن از حضیض تمام موا د فرار فروزنده ان تمام می شود و ستاره دنباله دار توده ای از شها بواره می گردد که در فضا حرکت می کند و گهگا ه بر زمین رگباری از شخانه می بارد ستارگان  دنباله دار با اجرام دیگر 

 منظو مه شمسی تفا وت بسیا ر دارند ا نها از حیث اندازه جرم چگالی و رفتار یگا نه اند طول یک ستاره دنباله دار نمونه تقر یبا ۱۵۰ میلیون کیلومتراست وممکن است به ۸۰۰ میلیون کیلومتر نیز برسد عرض و ضخا مت یک ستاره دنبا له دار ارقامی بزرگند ۱۵۰۰۰۰ کیلومتر رقم عا دی هر یک از این ابعاد است جرم ان که بی تناسب کوچک است بقدری کم است که حتی اگر برخورد ی نزدیک با کو چکترین قمر پیدا کند اختلا لی در حرکت ان پد ید نمی اورد جرم یک ستاره دنباله دار بزرگ در حدود یک میلیونم جرم زمین براورده شده است

حجم بزرگ و کوچک به معنی چگالی متوسط بسیار کم شاید در حدود یک میلیونم چگالی هواست در سطح دریا است . 

 ستار ه های دنباله دار را چنین تعریف کرده اند :  

 (نزدیکترین وضعی که یک چیز میتواند به هیچ چیز داشته باشد و در عین حال چیزی به  شمار آید ) این چگالی‌ کم یکی‌ از علل شفاف بودن انست به طوری که ستارگان را می‌توان از ورای آن دید یک ستاره دنباله در با وجود جرم کم و چگلی اندکش وقتی‌ مریی باشد شیی با هیبت است از حیث روشنی ممکن است شانه به شانه زهره بساید طول آن در نیمی از آسمان از سمت الراس تا افق ادامه یابد بدون شک ابعاد وسیع یک دنباله دار همراه با درخشش شایان توجهش مایه بسیاری از خرافات بود که در تاریخ با ظهور مربوط دانسته شده است تصور میشد که ظهور یک ستاره دنباله دار پر نورعلامت نحس و خشم آسمان و منادی جنگ و قحطی و شانه سقوط پادشاهان و امپرتوریها  

 بوده است. بروز ناگهانی آنها نیشتر به این افسانه پر و بال میداد..

 در واقع شمار ستارگان دنباله داره پر نوری که ثبت شده بسیار معدود است به طور متوسط یک یا دو ستاره در هر عمر.

البته فراوانی ستارگان دنبال دار پر نور و بزرگ بسیار کمتر از ستارگان کوچک و کم نور است

ساختمان ستاره دنباله دار: 

ساختمان ستاره دنباله دار معمولا از سه قسمت تشکیل شده است

۱ یک هستهٔ کاملا کوچک و پر نور  

۲ یک تودهٔ ابر مانند موسوم به گیسو که هست را احاطه می‌کند

هسته

هسته لکه مرکزی پر نور و کوچک ستاره دنباله دار است که قطر آن به ندرت از چند کیلومتر بیشتر میشود تفاوت عمدهٔ آن با بقیه ساختمان ستاره در چگالی آن است هسته متراکم‌ ترین بخش ستاره است

هسته آمیخته‌ای است از ذرات منجمد متان، امونیاک، یخ و همراه با مخلوطی از ذرات غبار و شهابوارها

گیسو :

با نزدیک شدن هسته به خورشید قسمتی از ذرات منجمد و تبدیل به گاز می شود. این گازها گیسو را می سازند .

بیشتر ستا ره های دنباله دار راسی کروی دارند و اندازه ی انها بسیار متفاوت دارند. قطر راس ممکن است از ۱۵۰۰۰ کیلومتر کمتر ویا از ۱.۵ میلیون کیلومتر بیشتر باشد.

اندازه ی راس ثابت نمی ماند ابعاد ان درست بعد از حضیض خورشیدی(نزدیکترین فاصله از خورشید) به بزرگترین مقدار خود می رسد و ماکزیمم ثانوی ان درست پیش از رسیدن به نزدیکترین نقطه به خورشید است

قطر راس دنباله دار هالی وقتی در ۴۸۰ میلیون کیلومتری خورشید قرار داشت فقط ۲۲۰۰۰ کیلومتر بوددرست پیش از رسیدن به حضیض خورشیدی تا ۳۵۰ هزار کیلومتر افزایش یافتدر حضیض خورشیدی به ۱۹۰ هزار کیلومتر کاهش یافت پس از گذشتن از حضیض به ۵۱۰ هزارکیلومتر افزایش می یابد وسرانجام با دور شدن از خورشید به ۴۸۰۰۰  کیلومتر تقلیل یافت.

دنباله :

دنباله ستاره دنباله دار ماهیتا" گذراست و شباهت بسیار با دودی دارد که از دودکش خارج می شود نخست با نزدیک شدن ستاره به حضیض خورشیدی پدیدار میشود و پس از ان که پیچ ۱۸۰ درجه ای را به دور خورشید پیمود و از ان دور شد ناپدید می گردد. دنباله همیشه در خلاف سوی خورشید ممتد است اشعه خورشید گاز هایی که دنباله را تشکیل می دهند از گیسو

می راند .

اگرچه دنباله هایی به طول ۱۵۰ میلیون کیلومتر نسبتا عادی هستند دنباله ی ستاره ی دنباله دار بزرگ (1843 ای) به بیش از ۸۰۰ میلیون کیلومتر براورد شد . این وسعت عظیم معلول ان است که فشار تشعشع نور خورشید به مراتب بیش از کشش گرانشی کیسو بر این گاز است فشار تشعشع چنان که از نامش بر می اید فشاری است که معلول اشعه است.

مقدار ان بر اجرام زمینی بسیار ناچیز است فشار حاصل از تشعشع خورشید بر سطح 2.5 کیلومتر مربع کمتر از فشار ناشی از یک وزنه یک کیلوگرمی است.

اثر ان بر گازهای فرار گیسو و نیز بر ذره های کوچک غبار بسیار زیاد است. فشار تشعشع به سهولت بر کشش گرانشی که بر این ذرات وارد می اید چیره میشود و از این رو می تواند

انها را از گیسو به فواصل دور براند نیروی راننده ای که از این فشار حاصل می شود همچنان ذرات را بر مسیرشان دنبال می کند سرعت انها هنگامی که راس را ترک میکنند کمتر از یک کیلومتر بر ثانیه است در نقاط دورتر دنباله سرعت ۸۰ کیلومتر بر ثانیه سرعتی کاملا معمولی است.

نتیجه دیگری از فشار ناشی از اشعه خورشیدی این است که دنباله همیشه در خلاف سوی خورشید ممتد است وقتی که ستاره دنباله دار به خورشید نزدیک می شود از دنبال ستاره می اید و به هنگام دور شدن از خورشید پیشاپیش ان است .  

تصویر دنباله دار هالی:

مدار ستارگان دنباله دار: 

مدارهای ممکن یک ستاره دنباله دار بیضی(که مداری بسته است)،سهمی و هذلولی می باشد

ستارگان دنباله داری که در مدار بیضی شکل حرکت می کنند پی در پی به حضیض خورشیدی باز می گردند و در نتیجه کرارا" به وسیله ناظران زمینی دیده می شوند .

سهمی وهذلولی هر دو مدارهای باز هستند دو انتهای هیچ کدام از انها هرگز به یکدیگر نمی رسند شیئی که بر چنین مداری حرکت کند از فضای لایتناهی می اید در حضیض خورشیدی پدیدار می شود و سپس بار دیگر ناپدید می گردد و دیگر دیده نمی شود. در بسیاری موارد مدار ستارگان دنباله دار به علت نزدیک شدن انها به یکی از سیارات بزرگ تغییر می کند در نتیجه دوره ی تناوب بعضی کوتاه تر و بعضی دیگر دراز تر می شود مدار ستارگان دنباله داردیگری هم از بیضی به سهمی یا هذلولی تغییر می یابد به این قرار بود که ستاره ی بروکس در سال 1886 از ۸۸۰۰۰ کیلومتری مشتری گذشت و دوره ی تناوبش از ۲۹ سال به اندکی بیش از ۷ سال تغییر کرد. 

زندگی ومرگ ستارگان دنباله دار : 

مطالعه ستاره های دنباله دار دراز دوره حاکی از ان است که در فاصله های 50،000 تا ۱۵۰۰۰۰ واحد نجومی (هر واحد نجومی ۱۵۰ میلیون کیلومتر است) ابری از ستارگان دنباله دار

که حاوی صد میلیارد ستاره است برخی از این ستارگان دنباله دار گهگاه بر اثر پریشیدگی ستارگان مجاور به درون منظومه خورشیدی پرتاب می شود و توقف خود در منظومه خورشیدی را به عنوان ستارگان دراز دوره ای که مدار های بیضی شکل کشیده ای می پیمایند ، اغاز می کنند. در طول مدت اقامتشان در منظومه خورشیدی ممکن است هم مدار و هم محتوایشان به مقدار زیاد تغییر کند.

هر بار که ستاره دنباله داری از کنار خورشید می گذرد محتوای ان تغییر میکند -بخشی از جرم ان که دنباله را تشکیل میدهد در فضا پخش می شود. یک ستاره دنباله دار ممکن است در حضیض خورشیدی یا هنگام عبور از کنار سیارات بزرگ دو یا چند پاره شود وعلت این چند پاره شدن کشند های شدیدی است که در این عبور های نزدیک پدید می ایند.

حد روش(هیچ قمری نمی تواند از ۲.۴۴ برابر شعاع سیاره به ان نزدیک شود در غیر این صورت از هم خواهد گسست.)بیانگر ان است ستاره ی دنباله داری که از 

 فاصله ی ۱۴۵ میلیون کیلومتری خورشید یا ۱۴.۵ کیلومتری مشتری ویا ۳.۲ میلیون کیلومتری زمین بگذرد، بر اثر جذر و مد های ایجاد شده از هم خواهد گسست.رصد این پیش بینی نظری را ثابت کرده

از ۱۶ میلیون کیلومتری خورشید گذشت و دو پاره شد. (1948-XIV )ستاره دنباله دار 

حتی اگر یک ستاره دنباله دار چند پاره نشود عمر ان محدود به چند صد بار گذشتن از حضیض خورشیدی است.

در اواخر عمر، ستاره دنباله دار همه ی گازهای قابل اشتعال خود را از دست داده است و بقایای ان مدار ستاره دنباله دار را خواهد پیمود و گهکاه با جو زمین مواجه خواهد شد و رگبارهایی از شخانه را نثار زمین خواهد کرد....  

تصویر دنباله دار هالی در سال ۱۹۱۰ :